กลยุทธ์ (Strategy)

องค์กรที่ประสบความสำเร็จมักหาวิธีการหรือกระบวนการหรือระบบเพื่อใช้เป็นแนวทางในการบริหารจัดการ เพราะการมีวิธีการที่เป็นระบบทำให้ลดความเสี่ยง ไม่มองข้ามเรื่องที่ควรพิจารณา มีโอกาสที่จะบรรลุผลลัพธ์ตามเป้าหมายขององค์กร หลายองค์กรนำวิธีการจัดการกลยุทธ์ (Strategic Management) ซึ่งประกอบด้วย การจัดทำกลยุทธ์ (Strategy Formulation) การนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ (Strategy Implementation) และการประเมินผลกลยุทธ์ (Strategy Evaluation) แต่หลายองค์กรก็ยังไม่สามารถบรรลุเป้าหมายตามผลลัพธ์คามที่องค์กรคาดหวัง

เกณฑ์รางวัลคุณภาพแห่งชาติเพื่อผลการดำเนินงานที่เป็นเลิศ (Criteria for Performance Excellence) มีเจตจำนงเพื่อเพิ่มความสามารถในการแข่งจัน โดยช่วยองค์กรสำรวจตนเองว่าดำเนินการบริหารจัดการได้ดีหรือยัง และควรปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงอะไร กลยุทธ์เป็น 1 ใน 7 ด้านที่สำคัญที่ใช้เป็นเกณฑ์ในการปรับปรุงผลการดำเนินงาน และใช้เป็เกณฑ์ในการพิจารณารางวัลคุณภาพแห่งชาติเพื่อผลการดำเนินงานที่เป็นเลิศ

เกณฑ์จะช่วยกระกระตุ้นให้องค์กรมองหาวิธีการหรือแนวทางที่เป็นระบบและมีประสิทธิผล มีการนำแนวทางไปถ่ายทอดสู่การปฏิบัติของผู้เกี่ยวข้อง และมีการประเมินและปรับปรุงอบ่างเป็นระบบ นอกจากนั้นยังกระต้นให้มีการบรูณาการกับปัจจัยสำคัญและกระบวนการอื่นๆที่กี่ยวข้อง ในด้านผลลัพธ์ กระต้นุให้มีการปรับปรุงผลลัพธ์ที่สำคัญ รายงานแนวโน้มและมีการเปรียบเทียบกับคู่เทียบที่เหมาะสม และรายงานผลลัพธ์ที่สำคัญอาทิ ด้านลูกค้า กระบวนการที่สำคัญ และแผนปฏิบัติการที่สำคัญ

เนื้อหาในเกณฑ์ฯ ที่เกี่ยวกับกลยุทธ์ ปี 2559-2560 ให้ความสำตัญ 2 เรื่อง คือกระบวนการจัดทำกลยุทธ์และการนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ โดยเน้นว่า

ในกระบวนการจัดกลยุทธ์ เกณฑ์ให้ความสำคัญกับกระบวนการวางแผนกลยุทธ์ (Strategic Planning Process-SPP) และวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์

กระบวนการวางแผนกลยุทธ์ให้ความสำคัญกับขั้นตอนที่สำคัญ ผู้เกี่ยวข้อง กรอบเวลา การเปลี่ยนแปลงแบบพลิกโฉมและความคล่องตัวขององค์กร นอกจากนั้น ในกระบวนการจัดทำกลยุทธ์ เกณฑ์ยังให้ความสำคัญกับ นวัคกรรม  การวิเคราะห์และ การกำหนดกลยุทธ์ ระบบงานและสมรรถนะองค์กร ,และความสามารถขององค์กรในการนำแผนกลยุทธ์ไปปฏิบัติอย่างไร ในเรื่องวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ เกณฑ์ยังถามถึงการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญด้านผลิตภัณฑ์ ลูกค้าและตลาด ผู้ส่งมอบและพันธมิตร และการสร้างสมดุลระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และกรอบเวลาระยะเวลาระยะสั้นและยาวอย่างไร

ในการวิเคราะห์กลยุทธ์ควรคำนึงถึง ความเปลี่ยนแปลงด้านผลิตภัณฑ์ ลูกค้าและตลาด ผู้ส่งมอบและพันธมิตร ความท้าทายเชิงกลยุทธ์ ตวามได้เปรียบเชิงกลยุทธ์ การเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมด้านกฎระเบัยบและข้อบังคับ และความสามารถขององค์กรในการนำแผนกลยุทธ์ไปปฏิบัติ

การกำหนดวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ต้องคำนึงถึงการสร้างสมดุลของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย กรอบเวลา และการตอบสนองต่อความท้าทายเชิงกลบุทธ์และความได้เปรียบเชิงกลยุทธ์

ในการนำแผนกลยุทธ์ไปปฏิบัติ เกณฑ์ถามว่า องค์กรต้องมีวิธีการถ่ายทอดแผนปฏิบัติการสู่การปฏิบัติอย่างไร จัดสรรทรัพยากร อาทิ ด้านบุคคลากร ด้านการเงินเพื่อสนับสนุนแผนปฏิบัติการจนประสบความสำเร็จอย่างไร การวัดความก้าวหน้าอย่าไรและการคาดการณ์ผลการดำเนินการมีอะไรบ้าง รวมทั้งวิธีการปรับเปลี่ยแผนเมื่สถานการณ์บังตับอย่างไร

เนื้อหาในเกณฑ์ฯรางวัลคุณภาพแห่งชาติเพื่อผลการดำเนินงานที่เป็นเลิศ ที่เกี่ยวกับกลยุทธ์ ปี 2559-2560  มีดังจ่อไปนี้

หมวด 2 กลยุทธ์ (Strategy) (95 คะแนน)
ในหมวดกลยุทธ์ เกณฑ์ถามว่าองค์กรมีวิธีการอย่างไรในการจัดทำวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ และแผนปฏิบัติการขององค์กรอย่างไร การนำไปปฏิบัติ การปรับเปลี่ยนเมื่อสถานการณ์เปลี่ยนไป ตลอดจนวิธีการวัดผลความก้าวหน้า

2.1 การจัดทำกลยุทธ์ (Strategy Development): 
องค์กรมีวิธีการอย่างไรในการจัดทำกลยุทธ์ (45 คะแนน)
ให้อธิบายโดยตอบคำถาม ดังต่อไปี้ต่อไปนี้

ก. การจัดทำกลยุทธ์ (Strategic Development Process)
(1) กระบวนการวางแผนกลยุทธ์ องค์กรวางแผนเชิงกลยุทธ์อย่างไร (strategic Planning Process) ขั้นตอนที่สำคัญของกระบวนการจัดทำกลยุทธ์มีอะไรบ้าง และผู้เกี่ยวข้องที่สำคัญมีใครบ้าง กรอบเวลาของการวางแผนระยะสั้นและระยะยาวคืออะไร องค์กรมีวิธีการอย่างไรในการทำให้กระบวนการวางแผนเชิงกลยุทธ์มีความสอดคล้องกับกรอบเวลาดังกล่าว กระบวนการวางแผนกลยุทธ์ได้คำนึงถึงความจำเป็นที่อาจเกิดขึ้นขององค์กรในเรื่องต่อไปนี้อย่างไร

• การเปลี่ยนแปลงที่พลิกโฉม และลำดับความสำคัญของแผนต่างๆ ในการเปลี่ยนแปลง
• ความคล่องตัว (Organizational Agility)
• ความยืดหยุ่นในการปฏิบัติการ (Organizational Flexibility)

(2) นวัตกรรม กระบวนการจ้ดทำกลยุทธ์ขององต์กรกระตุ้นและทำให้เกิดนวัตกรรมอย่างไร องค์กรกำหนดโอกาสเชิงกลยุทธ์อย่างไร องค์กรมีวิธีการอย่างไรที่จะตัดสินใจว่าจะเลือกโอกาสกลยุทธ์และความเสี่ยงที่ผ่านกระบวนการประเมินผลได้ผลเสียอย่างรอบด้านเรื่องใดในการดำเนินการ โอกาสเชิงกลบุทธ์ขององคืกรคืออะไร
(3) การวิเตราะห์และกำหนดกลยุทธ์ องค์กรมีวิธีการอย่างไรในการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลและสารสนเทศสำหรีบกระบวนการวางแผนกลยุทธ์ ในการรวบรวมและวิเคราะห์องค์กรคำนึงถึงองค์ประกอบสำคัญต่อไปนี้อย่างไร

• ความท้าทางเชิงกลยุทธ์และความได้เปรียบเชิงกลยุทธ์
• ความเสี่ยงที่คุกคามต่อความสำเร็จในอนาคตขององค์กร
• ความเปลี่ยนแปลงที่อาจจะเกิดขึ้นของสภาพแวดล้อมด้าน กฎระเบียบ ข้อบังคับ
• จุดบอดที่อาจจะเกิดขึ้นในกระบวนการวางแผนเชิงกลยุท์และสารสนเทศ
• ความสามารถขององค์กรในการนำแผนกลยทธ์ไปปฏิบัติ

(4) ระบบงานและสมรรถนะหลักขององค์กร ระบบงานที่สำตัญขององค์กรตืออะไร องค์กรมีวิธีการอย่างไร ในการตัดสินใจเรื่องระบบงาน เพื่อให้องค์กรบรรลุวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ องค์กรมีวิธีการอย่างไรในการตัดสินใจว่ากระบวนการที่สำคัญใดจะดำเนินการโดยผู้ส่งมอบและพันธมิตร การตัดสินใจเหล่านี้ได้คำนึงถึงความสามารถหลักขององค์กร สมรรถนะหลักของผู้ส่งมอบและพันธมิตรที่มีศักยภาพอย่างไร องค์กรมีวิธีการกำหนดสมรรถนะหลักขององค์กรในอนาคตอย่างไร

ข. วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ (Strategic Objectives)
(1) วัตถุประสงค์เชิงกลบุทธ์ที่สำคัญ วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ที่สำคัญขององค์กรมีอะไรบ้าง ให้ระบุตารางเวลาที่จะบรรลุวัตถุประสงค์เหล่านั้น เป้าประสงค์ที่สำคัญที่สุดของวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์เหล่านั้นมีอะไรบ้าง การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ (ถ้ามี) ในด้าน ผลิตภัณฑ์ ลูกค้าและตลาด ผู้ส่งมอบและพันธมิตร และการปฏิบัติการที่วางแผนไว้มีอะไรบ้าง
(2) การพิจารณาวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ขององค์กร วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์สามารถสร้างสมดุลระหว่างความต้องการที่แตกต่างกันและอาจแข็งขันกันเองในองค์กรได้อย่างไร วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ได้พิจารณาในเรื่องต่อไปนี้อย่างไร

• ตอบสนองความท้าทายเชิงกลยุทธ์ ใช้ประโยชน์จากสมรรถนะหลักขององคืกร ความได้เปรียบเชิงกลยุทธ์ และโอกาสเชิงกลยุทธ์
• สร้างสมดุลของกรอบเวลาระยะสั้นระยะยาว
• คำนึงถึงและสร้างสมดุลระหว่างความต้องการของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่สำคัญทั้งหมด

2.2 การนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ (Strategy Implementation): 

องค์กรนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติอย่างไร (50 คะแนน)

ให้อธิบายโดยตอบคำถาม ดังต่อไปี้ต่อไปนี้

ก. การจัดทำแผนปฏิบัติการและการถ่ายทอดสู่การปฏิบัติ
(1) แผนปฏิบัตการ แผนปฏิบัติการทั้งระยะสั้นและระยะยาวมีอะไรบ้าง แผยดังกล่างมีความสัมพันธ์กับวัคถุประสงค์เชิงกลยุทธ์ขององค์กรอย่างไรบ้าง องคืกรมัวิธีการอย่างไรในการจัดทำแผนปฏิบัติการ
(2) การนำแผนปฏิบัติการไปปฏิบัติ องค์กรมีวิธีการอย่างไรในการถ่ายทอดแผนปฏิบัติการสู่การปฏิบัติ ไปยังบุคลากร ผู้ส่งมอบและพันธมิตรที่สำคัญ เพื่อให้มั่นใจว่าบรรลุวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธธ์ที่สำคัญ องค์กรมีวิธธีการอย่างไรเพื่อทำให้มั่นใจว่าผลการดำเนินการที่สำคัญตามแผนปฏิบัติการนี้จะมีความยั่งยืน
(3) การจัดสรรทรัพยากร องค์กรทำอย่างไรให้มั่นใจว่ามีทรัพยากรด้านการเงินและด้านอื่นๆ พร้อมใช้ในการสนับสนุนแผนปฏิบัติการจนประสบความสำเร็จ และบรรลุพันธผูกพันในปัจจุบัน องค์กรมีวิธีการจัดสรรทรัพยากรเหล่านี้อย่างไรเพื่อสนับสนุนแผนปฏิบัติการ ขัดการตวามเสี่ยงต่างๆ ที่เกี่ยวกับแผนดังกล่าวอย่างไรเพื่อให้มั่นใจถึงความมั่นคงทางการเงินขององค์กร
(4) แผนด้านบุคลากร แผนบุคลากรที่สำคัญ ที่สนับสนุน วัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์และ แผนปฏิบัติการทั้งระยะสั้นและระยะยาวมีอะไรบ้าง  แผนดังกล่าวได้คำนึงถึงผลกระทบต่อบุคลากร และความเปลี่ยนแปลงที่อาจเกิดขึ้นที่เกี่ยวกับความต้องการด้านขีดความสามารถและอัตรากำลังบุคลากรอย่างไร
(5) ตัววัดผลการดำเนินการ ตัววัดหรือตัวชี่วัดผลการดำเนินงานที่สำคัญ ที่ใช้ติดตามความสำเร็จและประสิทธิผลของแผนปฏิบัติการมีอะไรบ้าง องค์กรมีวิธีการอย่างไรเพื่อทำให้ระบบการวัดผลโดยรวมของแผนปฏิบัติการเสริมสร้างให้องค์กรสอดคล้องไปในแนวทางเดียวกัน
(6) การคาดการณ์ผลการดำเนินการ การคาดการณ์ผลการดำเนินการตามกรอบเวลาของการวางแผนทั้งระยะสั้นและระยะยาวขององค์กร ตามตัววัดหรือตัวชี้วัดที่ระบุไว้มีอะไรบ้าง อผลการดำเนินการที่คาดการณ์ชองตัวชี้วักเหล่านี้เป็นอย่างไรเมื่อเปรียบเทียบกับผลของคู่แข่งหรือขององค์กรในระดับที่เทียบเคียงกันได้ และเมื่อเปรียบเทียบกับระดับเทียบเคียงที่สำคัญ องค์กรจะทำอย่างไรหากพบว่ามีความแตกต่างเมื่อเปรียบเทียบกับคู่แข่ง หรือกับองค์กรในระดับที่เทียบเคียงกันได้

ข. การปรับเปลียนแผนปฏิบัติการ
แงค์กรมีวิธีการอย่างไรในการปรับเปลี่ยนและนำแผนปฏิบัติการไปปฏิบัติในกรณีที่สถานการณ์บังคับให้ต้องปรับแผนและนำไปปฏิบัติอน่างรวดเร็ว

ที่มา: เกณฑ์รางวัลคุณภาพแห่งชาติ เพื่อการนำเนินการที่เป็นเลิศ 2559-2560 สำนักงานรางวัลคุณภาพแห่งชาติ สถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ